Jedną z przyczyn zaburzeń mowy i opóźnionego jej rozwoju może być hipotomia mięśniowa, czyli obniżone napięcie mięśniowe, to stan charakteryzujący się mniejszą niż normalna siłą mięśniową. Wielu rodziców słyszy taką właśnie diagnozę logopedyczną, ponieważ jest ona najczęściej rozpoznawanym zaburzeniem u niemowląt i dzieci. Charakterystycznym objawem u niemowląt cierpiących na obniżone napięcie mięśniowe jest to, że ciało jest bezwładne, a mięśnie wiotkie. Hipotonia mięśniowa aparatu mowy u niemowląt i dzieci może objawiać się różnymi symptomami, które wpływają na ich zdolność do mówienia, jedzenia oraz ogólną ekspresję twarzy. Oto kilka charakterystycznych objawów:

• Opóźnienia w rozwoju mowy i niewyraźna mowa: Zmniejszone napięcie mięśni wokół ust może skutkować opóźnieniem w rozwoju mowy dziecka, ponieważ zaburza działanie narządów artykulacyjnych, ponadto może sprawiać, że mowa dziecka jest niewyraźna lub ma niską siłę głosu. Język dziecka pozostaje płasko na dnie jamy ustnej, wargi nie zamykają się prawidłowo, a głoski: [l], [sz], [ż], [cz], [dź], [r] są wypowiadane nieprawidłowo lub w ogóle nie występują.

• Problemy z jedzeniem: Niemowlęta i dzieci z hipotonią często mają trudności z ssaniem, żuciem i połykaniem, co może prowadzić do problemów z karmieniem.
• Zmniejszona ekspresja twarzy: Słabe mięśnie twarzy mogą powodować, że ekspresja dziecka jest mniej wyraźna, co może być mylone z brakiem emocji lub reakcji.
• Trudności z kontrolą ślinienia: Hipotonia może prowadzić do problemów z kontrolą mięśni odpowiedzialnych za ślinienie, co zwiększa ryzyko nadmiernego ślinienia się.

Wczesna interwencja przez specjalistów, takich jak logopedzi, jest kluczowa dla wsparcia rozwoju mowy i języka, a także innych umiejętności związanych z aparatem mowy u dzieci z hipotonią.

Na czym polega problem z obniżonym napięciem mięśniowym?

Problem hipotonii mięśniowej aparatu mowy polega na obniżonym napięciu mięśni, które są kluczowe dla prawidłowej artykulacji i innych funkcji mowy. W normalnych warunkach, impulsy nerwowe są przesyłane z mózgu do różnych mięśni aparatu mowy, takich jak mięśnie warg, języka czy policzków, umożliwiając kontrolowane ruchy niezbędne do mówienia, jedzenia czy mimiki.

Jednak przy hipotonii, ta ścieżka przewodzenia impulsów nerwowych jest zaburzona. Uszkodzenie drogi nerwowej z mózgu do mięśni może prowadzić do różnych objawów. Na przykład, jeśli mięśnie warg są osłabione i mają zmniejszone napięcie, dziecko może mieć problem z zamknięciem ust i oddychaniem przez nos, co widać w stale niedomkniętych ustach. To z kolei może prowadzić do nadmiernego ślinienia się, które często błędnie przypisywane jest ząbkowaniu.

Dalsze konsekwencje hipotonii aparatu mowy mogą obejmować trudności z utrzymaniem języka w odpowiedniej pozycji, co wpływa na artykulację i wymowę głosek. Na przykład, język, który powinien być dynamicznie używany do tworzenia dźwięków, leży płasko na dnie jamy ustnej. To przekłada się na problemy z realizacją takich głosek jak „l”, „r” czy szereg głosek zwarto-szczelinowych („sz”, „ż”, „cz”, „dź”), które wymagają precyzyjnych, skoordynowanych ruchów języka i ust.

Ostatecznie, hipotonia mięśniowa aparatu mowy może wpływać nie tylko na nieprawidłowości w mowie, ale również na ogólną zdolność komunikacyjną dziecka, co może prowadzić do frustracji i problemów w interakcjach społecznych. Dlatego wczesna diagnoza i terapia logopedyczna są kluczowe, aby pomoc dziecku rozwijać odpowiednie umiejętności mowy i radzić sobie z tymi wyzwaniami. Terapia może obejmować ćwiczenia wzmacniające mięśnie, techniki stymulacji mowy, a także inne interwencje wspierające rozwój komunikacji.

Objawy hipotomii

Oceny napięcia mięśniowego w obrębie aparatu mowy może dokonać pediatra, neurolog lub logopeda, badając dziecko. Warto obserwować też swojego malucha, aby móc w porę zauważyć objawy hipotomii mięśniowej. Jeśli dziecko prawie nigdy nie płacze, nie unosi stóp do buzi w okresie niemowlęcym, ma problemy z unoszeniem główki i opieraniem się na wyprostowanych w łokciach ramionach, można podejrzewać obniżone napięcie mięśniowe całego ciała lub jego górnej czy dolnej połowy. Charakterystyczne dla dzieci z takimi schorzeniami jest to, że są spokojne, ponad miarę, co zauważyć można np. w przedszkolu, w grupie rówieśniczej.

Jeśli chodzi o obniżenie napięcia mięśniowego jamy ustnej i aparatu mowy, dziecko prócz stale otwartej buzi, może mieć też problemy podczas jedzenia i często się krztusić.

Jak pomóc dziecku?

Jeśli logopeda i neurolog stwierdzą, że w obrębie jamy ustnej, obręczy barkowej czy całej górnej połowy ciała występuje hipotomia mięśniowa, wówczas trzeba podjąć określone kroki, aby pomóc dziecku we wzmacnianiu mięśni. Dobre efekty dają masaże wykonywane np. szczoteczką soniczną w obrębie warg, języka czy podniebienia.

Warto uczyć swoje dziecko prawidłowego gryzienia – podawać twarde warzywa i owoce, orzechy i tym podobne, ponieważ to doskonałe ćwiczenie dla mięśni. Przyda się zabawa w „strojenie min” – napinanie policzków jak do balonika, cmokanie, rozciąganie ust w uśmiechu. Można też próbować ćwiczyć język, pokazując dziecku kolejne jego pozycje. To wszystko z pewnością przyczyni się do lepszych efektów w zajęciach logopedycznych.